Er is nog relatief weinig bekend over hoe boerenzwaluwen reageren op extreme weersomstandigheden tijdens hun trek naar/door Afrika. Onderstaand ooggetuigenverslag ontvingen wij van Kees Goudswaard uit Yerseke op 25-11-2008 en beschrijft een massale sterfte van zwaluwen tijdens een zandstorm in Mauritanië.

Ik kom vanwege mijn werk nl zeer regelmatig in Mauritanie en heb daar een aatal jaren permanent gewoond in Noaudhibou. Ik heb daar regelmatig doortrekkende boerenzwaluwen gezien maar altijd in geringe aantallen.
Dit jaar heb ik in Mauritanie in de laatste week van Maart een zeer zware zandstorm meegemaakt en noodgedwongen ben ik daar tussen Nouadhibou en Nouakchott doorheen gereisd. Dat was voor mensen in een auto al zwaar en ik zag onderweg op zeer veel plaatsen boerenzwaluwen in de problemen. Veel vogels zaten tegen de grond achter een steen te schuilen voor het bombardement aan zand of lagen al dood verwaaid langs de weg. Ik heb geprobeerd te tellen en kwam tot ongeveer 30 stuks per kilometer weg die ik kon overzien over een afstand van ongeveer 400 kilometer. Dat zou dus 12.000 vogels zijn. Dat lijkt niet veel maar gezien het kleine lijntje dat ik kon overzien en de uitgestrektheid van het totale gebied moeten daar vele 100.000en of tot in de miljoenen vogels zijn omgekomen. Een mortaliteit die misschien meetbaar is in de broedgebieden?
Aanvullend zag ik in Mei en Juni in Nouadhibou en Nouakchott tot mijn verbazing troepjes boerenzwaluwen in de stad rond gebouwen rondvliegen en op vliegen fourageren. Ik weet uit de voorgaande jaren zeer zeker dat ik dat tussen 2003 en 2007 nooit heb gezien. Ik had sterk de indruk dat dit vogels zijn die de zandstorm hebben overleefd maar zeer verzwakt waren en daarom niet doorgetrokken waren maar ter plekke op krachten probeerden te komen.
Misschien een bruikbare waarneming. Ik kan mij goed voorstellen dat een calamiteit als deze op de trekweg grote fluctuaties in de broedvogel populatie kan veroorzaken die anders onverklaard blijven. Vandaar.

Kees Goudswaard


Bennie van den Brink reageerde als volgt op deze waarneming:

Er zijn weinig 'ooggetuigenverslagen' van dergelijke natuurlijke rampen voor trekvogels.
In het verleden heb ik wel eens meldingen gelezen van na een zandstaorm waarbij veel dode trekvogels waaronder boerenzwaluwen werden gevonden, maar nog niet eerder een zo nauwkeurige waarneming.
Een dergelijke grote sterfte zal ongetwijfeld invloed hebben op het broedbestand. Het is echter moeilijk aan te tonen uit welk broedgebied de zwaluwen afkomstig zijn. Het zullen zeker west-Europese broedvogels zijn, maar de verdunning, de verspreiding over het broedgebied is dermate groot dat niet een bepaald gebied is aan te wijzen waar afname is te constateren.
Het jaar 2008 was voor zover ik nu de gegevens binnen heb een gemiddeld broedjaar met slechts een geringe daling van het aantal broedparen. Ik heb geen berichten uit andere landen vernomen over plotseling afname.

Bennie van den Brink

Zwaluwsterfte  tijdens de trek langs midden Italië (© B. van den Brink).